Καταιγισμός Ιδεών (Brainstorming)
Ορισμός
"Συνίσταται στην πολυεπίπεδη εξέταση ενός ζητήματος ή μιας κεντρικής έννοιας μέσα από τη παρακίνηση των μαθητών να προβούν σε ελεύθερη, αυθόρμητη έκφραση ιδεών. Ο εκπαιδευτικός σημειώνει τις ιδέες στον πίνακα πιστά, χωρίς να υποδεικνύει τίποτα. Ύστερα εξετάζει τις γραμμένες λέξεις και τις κατηγοριοποιεί. Στη συνέχεια με τη τεχνική των ερωτήσεων-απαντήσεων ή της συζήτησης, οδηγεί την ομάδα σε σχολιασμό των κατηγοριών που προέκυψαν. Τέλος προβαίνει σε σύνθεση όσων συζητήθηκαν".
Παρουσίαση μιας εφαρμογής
Στα πλαίσια του μαθήματος "Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και Νέες Τεχνολογίες" του μεταπτυχιακού προγράμματος "Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου", κατεύθυνση "Ψηφιακές Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση", παρουσιάστηκε η τεχνική αυτή από τη συνάδελφο Ξανθούλη Μαρία, στο αντικείμενο της Έκφρασης-Έκθεσης Γ΄ Λυκείου. Το θέμα που πραγματεύτηκε ήταν "η θανατική ποινή" και τα στάδια της εφαρμογής είχαν ως εξής:
- Στάδιο Α΄: Ανακοινώθηκαν οι κανόνες της τεχνικής τονίζοντας ιδιαίτερα ότι ο καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του λέγοντας αυτό που το έρχεται αυθόρμητα.
- Στάδιο Β΄: Διατυπώθηκαν λέξεις / φράσεις από τους μαθητές, που σημειώνονταν όλες, χωρίς διάκριση, στον Επεξεργαστή Κειμένων (Word) και προβάλλοντας για να είναι ορατές από όλους.
- Στάδιο Γ΄: Η συνάδελφος πρότεινε την κατηγοριοποίηση των λέξεων που είχαν καταγραφεί και οι εμείς, ως μαθητές, με βάση αυτές ορίσαμε τις κατηγορίες ομαδοποίησής τους.
- Στάδιο Δ΄: Τέλος, ακολούθησε συζήτηση για το πως θα χρησιμοποιούσαμε αυτές τις ομάδες για να φτιάξουμε τη δομή μιας έκθεσης (ποιος θα ήταν ο πρόλογος, που θα γράφονταν οι αιτίες κλπ).
Σχολιασμός της εφαρμογής και αναστοχασμός
Μιλώντας αρχικά για την τεχνική, θα μπορούσα να πω ότι σε γενικές γραμμές ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εφαρμογή. Η συνάδελφος κατάφερε να κινητοποιήσει όλη την τάξη και να δημιουργηθεί εν τέλει ένα διάγραμμα έκθεσης μέσα από την κατηγοριοποίηση των λέξεων που ακούστηκαν και καταγράφηκαν στον Επεξεργαστή Κειμένων (Word). Ως προς το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε, αν και δεν θα το χαρακτήριζα ως το πλέον κατάλληλο, η συνάδελφος το αξιοποίησε ικανοποιητικά, με δυνατό σημείο το χρωματισμό τον λέξεων (με διαφορετικό χρώμα) στην κατηγοριοποίησή τους.
Ένα αρνητικό στοιχείο της όλης διαδικασίας ήταν ότι δεν ορίστηκε και δεν τηρήθηκε συγκεκριμένος χρόνος και έτσι οι μαθητές πέρα από την ελεύθερη έκφραση λέξεων / απόψεων, έκαναν και σχολιασμό.
! Να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι αν υπάρχουν εξ' αρχής καθορισμένα στάδια, αυτό δεν θα ήταν αρνητικό, μιας και ο καταιγισμός ιδεών μπορεί να αξιοποιηθεί εξίσου ως τεχνική, αλλά και ως μέθοδος διδασκαλίας.
Μεταφερσιμότητα - προτεινόμενες χρήσης ΤΠΕ
Για την εφαρμογή της παραπάνω τεχνικής υπάρχουν διάφορα εργαλεία που διατίθενται ελεύθερα στο διαδίκτυο, όπως τα spinscape, bubbl.us, wallwisher κλπ, που βασίζονται στη λογική της καταγραφής και κατηγοριοποίησης των λέξεων.
Προτεινόμενες φάσεις διδασκαλίας και αντικείμενα
Κατά τη γνώμη μου, η τεχνική αυτή είναι αξιοποιήσιμη σε όλα τα φιλολογικά αντικείμενα. Πέρα από την Έκφραση-Έκθεση που αναφέρθηκε ήδη ένα πολύ καλό παράδειγμα, θα μπορούσαμε να δούμε κάτι ανάλογο στην Ιστορία, τα Αρχαία αλλά και τη Λογοτεχνία, τόσο για έννοιες, όσο και για την ανταλλαγή απόψεων, γύρω από ένα πρόσωπο ή γεγονός. Ως προς τη φάση διδασκαλίας, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ως αφόρμηση, για την εισαγωγή δηλαδή των μαθητών σε ένα θέμα ("Τι σας έρχεται αυθόρμητα στο νου όταν ακούτε...?"). Θα μπορούσε, όμως, να χρησιμοποιηθεί και σε οποιοδήποτε άλλο στάδιο αν θέλουμε για παράδειγμα να δημιουργήσουμε έναν εννοιολογικό χάρτη.
Βιβλιογραφία
- Βασσάλα & Φλογαίτη, "Ο καταιγισμός ιδεών ως διδακτική τεχνική για την προσέγγιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων", Πρακτικά 1ου Περιβαλλοντικού Συνεδρίου Μακεδονίας, (!-4 Μαρτίου 2002), Θεσσαλονίκη 2002, σ.444-450. (δες pdf παρακάτω).
- Φρυδάκη Ε., "Η Διδασκαλία στην τομή της Νεωτερικής και Μετανεωτερικής Σκέψης", Εκδόσεις Κριτική, σελ. 349-351.
Δικτυογραφία